Pod koniec XVIII w. pojawili się
pierwsi Żydzi w okolicach Chorzowa. W 1790 r. na polecenie Wyższego Urzędu
Górniczego we Wrocławiu w rejonie śląskich miast Zabrza, Królewskiej Huty i
Rudy Śląskiej pracował inżynier górniczy Salomon Izaac. Był on przysięgłym
górniczym i geologiem, poszukującym pokładów węgla kamiennego. Dzięki jego
pracy zostały odkryte bogate pokłady węgla pomiędzy Zaborzem i Pawłowem. W
Królewskiej Hucie powstała państwowa kopalnia „König”.
Pierwsze wzmianki o Żydach
mieszkających w Królewskiej Hucie pochodzą z 1829 roku. W 1860 r. mieszkało w
miejscowości około 600 Żydów, którzy podlegali kahałowi bytomskiemu. W 1865 r.
powstała samodzielna gmina żydowska. Należeli do niej żydowscy mieszkańcy
Królewskiej Huty, Łagiewnik, Hajduk, Świętochłowic, Nowej Wsi i Lipin.
Synagoga przy dzisiejszej ul. Wolności |
W 1872 r. został założony Związek
Górnośląskich Gmin Synagogalnych (niem., Oberschlesische
Synagogen-Gemeinden), w skład którego weszła chorzowska gmina żydowska.
W 1874 r. w Chorzowie wybudowano okazałą synagogę reformowaną przy ul. Wolności.
Synagoga
w Chorzowie została wybudowana w 1874 r., zaś uroczyste poświęcenie odbyło się
23 września 1875 roku. Projekt synagogi wykonał Groetschel, Synagogę
zlokalizowano w nowym centrum miasta, które ukształtowało się przy przecięciu
przez linię kolejową dawnej drogi ze Świętochłowic, która w drugiej połowie XIX
w. przekształciła się w główną ulice – Kaiserstrasse (od 1922 r. ul. Wolności).
Działka znajdowała się w narożniku placu przy krótkiej ulicy prowadzącej do
dworca kolejowego, zwanej początkowo Synagogenstrasse, następnie Bahnhofstrasse
(1897), zaś obecnie Dworcową. Stała ona w miejscu, gdzie do niedawna znajdował się
McDonald’s. Ściany i fundamenty synagogi wzniesiono z cegły. Wszystkie widoczne
elementy konstrukcyjne wnętrza oraz ramy okien wykonano z żeliwa. Więźba
dachowa była drewniana. Dwuspadowy dach miał bardzo mały kąt nachylenia połaci
ze względu na konieczność ukrycia go poza niezbyt wysokimi attykami.
Zastosowanie we wnętrzu żeliwa umożliwiło zastosowanie cienkich kolumienek,
ozdobnych powycinanych wsporników oraz na precyzyjne odtworzenie ornamentów
obramień i powtórzenie kształtów głowic z Alhambry.
Cmentarz
żydowski w Chorzowie przy ul. Krzywej został założony w XIX w. Podczas II wojny światowej został zdewastowany przez Niemców. W 1973 r.
decyzją ówczesnych władz miasta, pozostałości cmentarza zlikwidowano, a
ekshumowane zwłoki przeniesiono na cmentarz żydowski w Bytomiu. Teren
chorzowskiego cmentarza zmieniono w Park pod Kasztanami.
W 2006 r. z
inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Chorzowa odsłonięto w parku pomnik
poświęcony pamięci żydowskiej społeczności Chorzowa. Pomnik ma formę dwóch
granitowych macew. Na jednej z nich jest fragment modlitwy w języku hebrajskim
i polskim, a na drugiej połowa menory.
Na
powierzchni 0,4 ha nie zachował się żaden nagrobek. Brak informacji o
jakichkolwiek masowych grobach położonych na cmentarzu. Teren jest uporządkowany.
Symboliczny pomnik przypomina o historii żydowskiej społeczności Chorzowa, brak
jest jednak jakiejkolwiek tablicy informacyjnej, że w miejscu tym znajduje się
cmentarz żydowski. Z cmentarza zachował się jedynie fragment muru , który znajduje się za pomnikiem.
Po wybuchu II wojny światowej, w
grudniu 1939 r. Niemcy zmusili większość Żydów do opuszczenia Chorzowa i przeniesienia
się głównie do Dąbrowy Górniczej. Przed końcem 1939 r. okupanci spalili i
rozebrali tutejszą synagogę. 15 czerwca 1940 r. większość chorzowskich Żydów
deportowano do Olkusza. Pozostałych wywieziono do Jaworzna. Następnie wszyscy
zostali wywiezieni do niemieckiego nazistowskiego obozu KL Auschwitz-Birkenau.
Po II wojnie światowej społeczność żydowska w Chorzowie nie zdołała się
odbudować
Tuba Chorzowa http://tubachorzowa.pl/ - to serwis informacyjny, dzięki któremu będziesz na bieżąco z aktualnościami z Twojej okolicy.
OdpowiedzUsuńJesteś mało doinformowany? Skorzystaj z tubychorzowa. Tam dowiesz się wszystkiego co potrzebujesz i wiele więcej.
OdpowiedzUsuńTo już wiem dlaczego nazwisko Jan Rudy nie ma kontynuacji gdzie szukać w Rudach Katowicach czy w Opolu?
OdpowiedzUsuń